Ошхонаи тоҷикӣ (тоҷ. Ошпазии тоҷикӣ) – таомҳои миллии мардуми тоҷик, яке аз қадимтарин таомҳои ҷаҳон аст. Аз чихати технология, навъхои махсулот ва навъхои таомхо пеш аз хама ба таомхои ӯзбеку форс наздик аст. Санъати ошпазии тоҷикон дар тули ҳазорсолаҳо дар зери таъсири таърихи бойи ин халқ ташаккул ёфтааст.

Таомҳои миллии тоҷикон хеле гуногун буда, даҳҳо хӯрокҳои гуногун доранд: гӯшт, шир, орд, сабзавот ва ғайра. Тарзи пухтан ва хӯрдани хӯрок гуногун ва дигаргун буда, дар минтақа аз минтақа фарқ мекунад. Дар гузашта таомхо низ вобаста ба шароити чугрофию табиӣ, вазъи ичтимоии одамон фарк мекарданд.

Ҷузъҳои асосии таомҳои тоҷикиро шароити табиии кишвар муайян мекунад: мавҷудияти иқлими кӯҳистонӣ, субтропикӣ-дохилӣ ва континенталӣ боиси паҳн шудани маҳсулоти гуногун  шудааст.

Таърих

Таомҳои тоҷикӣ дар натиҷаи ҳамзистӣ ва омезиши чанд фарҳанги хеле пешрафта, рушди чандинсолаи водиҳои Фарғона, Самарқанд, Бухоро, Хуросон, Ҳисор ва Помир – чорроҳаи муҳими тиҷоратӣ барои Осиё ва Аврупо ба вуҷуд омадааст. Маҳз дар ҳамин давра омехташавии фарҳанги форсӣ ва туркӣ, ки дар садаҳои 10-12 ба вуқуъ пайваст, ба таомҳои ӯзбек ва тоҷик таъсир расонд. Аз ин чо як умумияти хоси таомхои ӯзбеку точикро мушохида кардан мумкин аст. Ба ҷуз аз таомҳои ӯзбекӣ, таомҳои тоҷикӣ бо таомҳои форсу мардуми Афғонистон муштаракоти зиёд дорад. Таомҳои тоҷикӣ аз таомҳои аз ҷиҳати ҷуғрофӣ наздиктарин халқҳои ҳамсоя: қирғизҳо, қазоқҳо, қарақалпоқҳо, туркманҳо ва уйғурҳо фарқияти ҷиддӣ дорад. Дар таомҳои тоҷикӣ байни минтақаҳо баъзе фарқиятҳои назаррас вуҷуд доранд.

Бисёре аз дастурхони таомҳои тоҷикӣ таърихи тӯлонӣ доранд ва дар осори Ибни Сино ва дигар олимону шахсиятҳои маъруфи асрҳои миёна зикр шудаанд.

Рӯйхати таомҳои миллии тоҷикӣ

Палав яке аз маъруфтарин ва маъмултарин таомҳои тоҷикист.

Курутоб яке аз машхуртарин ва кадимтарин таомхои точикӣ аст.

Сиёлаф шӯрбои суннатии баҳории тоҷикон аст.

Кабоб – барбекю

Kazan-kebab – гӯшт бо картошка

Гандумоб – шӯрбои барра

Калапоча як шӯрбои суннатии тоҷикон аст, ки ба хашши арман шабоҳат дорад. Аз дарун тайёр шуда, номи «шох-ва-по» низ дорад. Мазаи он ба желе гармшудаи рус шабоҳат дорад.

Манту – онҳо мисли самбӯсаҳои калоне, ки бо гӯшти каду ва ё бо кабуди кӯҳӣ пур карда шудаанд, хеле муфид буда, дар мантудон буғ карда мешаванд.

Мастоба шӯрбои биринҷ аст.

Машхурда – шӯрбои биринҷ бо маш (лӯбиёи мош)

Самбуса – пирожни шакли хоси се ё чоркунҷа (гӯшт, мурғ, каду, картошка, кабудӣ ё ромҳо (қаймоқи сахттар (кук-самса), ки дар танӯр ё дар дег пухта мешавад).

Кабоби тандурӣ аз пои баррае, ки дар танӯр муддати тӯлонӣ яксон карда мешавад, тайёр мекунанд. Тасмаҳои тунуки гӯшт, ки ба девори тандур мерасид, нозуктарин маҳсуб мешаванд.

Барги ток — булочкаи карам, гӯшти майдаро дар барги чавони ангур мепечонанд.

Лағмон – угрои тоҷикӣ

Барак – самбӯсаҳои тоҷикӣ

Шавла як таомест, ки ба оши палав тааллуқ дорад, бо тақрибан якхела маҷмӯаи маҳсулот (биринҷ, гӯшт (ё пазмон), сабзӣ), ки дар равғани пахта пухта мешавад.

Шӯрбо – шӯрбои картошка бо гӯшт, калимаи “шӯрбо” маънои “шӯрбо”-ро дар маҷмуъ дорад, на ягон чизи мушаххас.

Хом-шӯрбо як хел шӯрбо аст, аммо гӯшт дар як порча гузошта мешавад.

Шакароб хӯришест аз помидору пиёзи майда резашуда.

Ширчой – чой бо шир

Шила-башир – палов

Шир-биринч – каду биринҷ

Отала – салат

Ордбирён – чодар